کنترل خشم در کودکان – ترفندهای کنترل عصبانیت در کودکان

زمان تقریبی مطالعه 12 دقیقه

بخشم و عصبانیت در وجود و فطرت همه انسانها وجود دارد. در کودکان نیز خشم و عصبانیت مانند همه آدمها در هر سنی وجود دارد. آنچه که مهم است کنترل خشم در کودکان است. اما کودکان باید بیاموزند که خشم و عصبانیت را در وجود شان کنترل و درمان کنند. همه کودکان به یک اندازه دچار خشم و عصبانیت نمی شوند. کودکان با توجه به مسائل ژنتیکی و محیط اطراف خود به یک درجه از خشم و عصبانیت دچار می شوند.

همانگونه که خودتان حدس زدید در این مقاله اَبَرکودک قصد داریم در خصوص خشم و عصبانیت در کودکان با شما در سایت ابرکودک سخن بگوییم. نویسندگان ابرکودک اقدام به تحقیق و پژوهش در مورد مساله خشم و عصبانیت در کودکان ، نحوه کنترل خشم در کودکان ، ترفندهای کنترل خشم در کودکان ، روش برخورد با خشم و عصبانیت در کودکان و… بسیاری موارد دیگر نموده اند که در این مقاله بخش مهم موضوعات ذکر شده را با شما کاربران ابرکودک به اشتراک می گذارند. شما کاربران نیز بعد از مطالعه ما و سایر کاربران را از تجربیات و نظرات خودتان بهره مند کنید. بدون شک دانش و تجربه شما برای ما و دیگران می تواند مفید باشد.

 

 

کنترل خشم در کودکان

خشم و عصبانیت به خودی خود در هیچ انسانی غیرطبیعی نمی باشد زیرا در همه انسانها تا حدی یک درجه از خشم و عصبانیت وجود دارد. در کودکان نیز خشم و عصبانیت وجود دارد. دلیل این امر نیز این می باشد که خشم و عصبانیت یه ویژگی فطری و ذاتی می باشد. در برخورد با خشم و عصبانیت مهمترین نکته کنترل خشم می باشد. در کودکان چون قدرت تصمیم گیری به مراتب پایین تر از بزرگسالان می باشد این امر نیازمند آموزش است. والدین و پدرومادرها و مدرسین مهد و مسئولین مرتبط وظیفه آموزش کنترل خشم در کودکان را به عهده دارند.

 

 

الف ) ترفندهای کنترل خشم در کودکان

۱- آموزش تمایز بین رفتار و احساس به کودک

عصبانیت یک احساس طبیعی و سالم است. فهم تفاوت میان احساس خشم و رفتارهای پرخاشگرانه (عصبانیت) برای خیلی از کودکان مشکل می باشد. وظیفه شما والدین و پدرمادرها می باشد که به کودک آموزش بدهید که برای احساسات خود نامی انتخاب کند تا بتواند احساس خشم، ناکامی و ناامیدی خود را از هم تشخیص دهد و بیان کند.

به او بگویید: عصبانی‌شدن اشکال ندارد اما دعوا با دیگران ممنوع است. به او کمک کنید به این درک برسد که در زمان احساس خشم، کنترل رفتارهایش رادر دست خود بگیرد.

گاهی رفتارهای پرخاشگرانه از چند حس متنوع برمی‌خیزد. برای مثال غم یا خجالت‌زدگی. به دفعات و در طی زمان در مورد احساسات با کودک صحبت کنید. کودک شما در این فرایند به درک بهتری از احساسات خود خواهد رسید.

۲- بهترین الگو برای مهارت‌ کنترل خشم در کودکان باشید

بهترین روشی که می‌توانید به کودک مدیریت خشم بیاموزید، این است که به او نشان بدهید درمواقع بروز خشم چگونه برخوردی دارید. اگر کودک شاهد عصبانیت شما باشد، احتمالا همین کار را هم خواهد کرد. اما اگر او شاهد کنارآمدن شما با احساسات‌تان به شیوه‌ای مهربانانه‌تر و آرام‌تر باشد، او هم این روش را انتخاب خواهد کرد.

هرچند، اهمیت دارد که کودک را درمعرض بسیاری از مشکلات دوران بزرگسالی که با آن مواجه‌اید، قرار ندهید، اینکه او شاهد باشد که چگونه خشم‌تان را مدیریت می‌کنید، بسیار مهم است. به مواقعی اشاره کنید که دچار احساس ناکامی می‌شوید تا کودک متوجه شود که بزرگسالان هم گاهی دچار خشم می‌شوند.

به زبان‌آوردن احساسات‌تان به کودک می‌آموزد که او هم درباره‌ی احساسات خود حرف بزند.

۳- برای کنترل خشم در کودکان قانون داشته باشید

بیشتر خانواده‌ها قوانین نانوشته‌ای درباره‌ی عصبانیت دارند که می‌گوید کدام رفتارها قابل‌قبول و کدام‌ یک غیرقابل‌ قبول هستند. برخی خانواده‌ها اهمیتی نمی‌دهند که درب به‌هم‌کوبیده شود یا صدا بالا برود. برخی خانواده‌ها هم تحمل این رفتارها را ندارند.

قوانین خانه‌تان را مشخص کنید و انتظارات‌ را در آن مشخص کنید. داشتن رفتاری محترمانه در زمان بروز خشم باید موضوع محوری قوانین عصبانیت باشد.

مواردی مانند ممنوعیت پرخاشگری فیزیکی، توهین، فحش و تخریب اموال را در قوانین لحاظ کنید تا کودک بداند، نمی‌تواند در هنگام عصبانیت، اشیا را پرتاب کند، بشکند یا با زبان و اعمالش، افراد را اذیت و اشیا را نابود کند.

 

 

۴- مهارت‌های مقابله‌ای سالم را بیاموزید

کودکان نیاز دارند راه درستِ برخورد با خشم‌شان را بیاموزند. به‌جای اینکه به آنها گفته شود که «برادرت را نزن» به او توضیح بدهید زمانی که عصبانی است، می‌تواند چه بکند.

به او بگویید: «دفعه‌ی بعد که عصبانی شدی، حرف بزن» یا «وقتی از دست دوستت عصبانی شدی، ازش دور شو».

همچنین می‌توانید از او بپرسید: «به‌جای کتک‌زدن دوستت چه کار دیگه‌ای می‌تونستی انجام بدی؟» با این کار به کودک کمک می‌کنید استراتژی‌هایی را که درکنار‌آمدن با خشم مفید است، تشخیص دهد. می‌توانید جعبه‌‌ای تحت عنوان «آرام‌شدن» برای او بسازید تا در اوقات ناراحتی از آن استفاده کند.

این جعبه را با اشیایی که به آرام‌شدن او کمک می‌کنند، پر کنید؛ مانند کتاب، اشکال رنگ‌کردنی و ماژیک، لوسیون‌هایی با بوی خوشایند و آهنگ‌های آرامش‌بخش. درگیرکردن حواس کودک می‌تواند ذهن و بدن او را آرام کند.

از دورشدن از موقعیت به عنوان راهی برای کمک به کودک استفاده کنید. به او یاد بدهید که می‌تواند پیش از آنکه خود را بر اثر خشم دچار دردسر کند، ازجایی‌که هست فاصله بگیرد. وقتی کودک خودش را از موقعیت جدا می‌کند و چند دقیقه‌ای را با خود خلوت می‌کند، آرام می‌شود.

مهارت‌های حل‌ مسئله را به کودک‌تان بیاموزید تا بداند که می‌تواند مسائل را بدون متوسل‌شدن به پرخاشگری حل کند.

 

 

۵- در صورت لزوم او را با عواقب رفتارش رو‌به‌رو کنید

زمانی‌که کودک از قوانین عصبانیت تبعیت می‌کند، او را با نتایج مثبت رفتارش رو‌به‌رو کنید، برای مثال سیستم پاداش‌دهی یا اقتصاد ژتونی می‌تواند انگیزه‌ی کودک را برای استفاده از مهارت‌های مدیریت خشم تقویت کند.

زمانی‌که کودک قوانین عصبانیت را زیر پا می‌گذارد، او را با عواقب رفتارش مواجه کنید. اگر کودک پرخاشگری کرد،، بدون تأخیر او را با عاقبت رفتارش مواجه کنید. این عاقبت می‌تواند، خارج‌کردن او از موقعیت، محروم‌کردن از مزایا یا جبران با انجام مقدار بیشتری از کارهای خانه یا قرض‌دادن اسباب‌بازی به قربانی صورت بگیرد.

در صورت لزوم کمک حرفه‌ای بگیرید. اینکه یک کودک در مدیریت خشم دچار کاستی باشد، غیرطبیعی نیست. اما با راهنمایی شما، باید شاهد پیشرفت مهارت‌های مدیریت خشم در کودک باشیم.

اگر کنترل عصبانیت در کودکان خارج از کنترل باشد، یا مشکل او افزایش پیدا کند، باید از کمک حرفه‌ای بهره گرفت. متخصص تربیت‌شده می‌تواند احتمال وجود هرگونه مشکل در سلامت روانی کودک را مردود اعلام کند و برای برنامه‌ریزی درباره‌ی مدیریت رفتار کودک به شما کمک کند.

 

 

ب ) کنترل خشم در کودکان در سنین پایین

در ابتدای مطلب گفتیم که خشم یکی از احساسات طبیعی هر انسانی است. هر انسسانی در هر سنی که باشد از احساس خشم و عصبانیت برخوردار می باشد. اما در خصوص کودکان این نکته بسیار مهم است که آنها از ابتدایی ترین مراحل تربیتی که در سنین پایین است باید یاد بگیرند چطور این احساس را مهار کنند. در روشهای تربیتی قدیم و در گذشته والدین با دیدن این رفتار ها در فرزندشان او را تنبیه می کردند. مثلا از او می خواستند خشم و عصبانیت خود را روی یک جسم بی جان تخلیه کند. اما امروزه مشاوران مباحث کودکان و نوجوانان تکنیک های مفیدی برای کنترل خشم توصیه می کنند. در این بخش در ادامه به بررسی کنترل خشم در کودکان در سنین پایین به ترتیب می پردازیم:

۱- کنترل خشم در کودکان در سنین ۳ تا ۵ سال

وقتی کودک ۳ تا ۵ ساله شما خشمگین شد، یک ظرف حباب درست کنید و به او بدهید. یا اینکه می توانید یک اسباب بازی پازلی به او بدهید و او را برای درست کردن پازل به چالش بکشید . لازمه حباب درست کردنو حل پازل ها، تمرکز بر تنفس است. تنفس آرام و شمرده، احساسات خروشان کودک را آرام می کند. به طور کلی می توانید با کمک اسباب بازیهایی که جنبه فکری و تمرکز ذهن دارند و یا نیاز به آرامش دارند او را آرامتر کنید. به مدت چند هفته روزی یک دقیقه با فرزندتان بازیهای فکری و پازیلی انجام دهید یا با او حباب درست کنید؛ سپس از او بخواهید با کمک گرفتن از قوه تخیلش، حباب های متفاوتی درست کند. راه حل های متفاوتی برای حل پازل به پیش بگیرد.

 

 

۲- کنترل خشم در کودکان در سنین ۶ تا ۸ سال

بعد از اتمام سنین خردسالی، کودکان یاد می گیرند فکر و ذهن خود را مدیریت کنند و حتی تغییر دهند. وظیفه شما این است که در اوایل به او کمک کنید که محرک های خشم خود را کنترل کند. هر آنچه را که موجب خشم او می شود را باید شناسایی کنید و به او بگویید و کمک کنید تا بتواند آنها را مدیریت کند و در واقع راهکاری برای مدیریت محرک های خشم خود پیدا کند. مثلا اگر وقتی کسی او را اذیت یا مسخره می کند عصبانی شود. باید به او یاد بدهید که رفتار متقابل با فردی که او را اذیت می کند یا مسخره می کند چیست و چه رفتاری باید انجام دهد. در اینصورت با عکس العمل مناسب به جای اینکه عصبانی شود تا حدودی طرف مقابل خود را خجل می کند.

نشانه های خشم و عصبانیت را به او بیاموزید و به او بگویید که برای کنترل خشم در کودکان دانشمندان و متخصصین این راه حلها را پیشنهاد داده اند و به طور مستقیم به او بگویید که برای کنترل خشم خود چه کارهایی باید انجام دهد. مثلا : به کودکان بگویید وقتی فردی عصبانی می شود باصدای بلند حرف می زند و صورتش قرمز می شود و دستهایش را مدام تکان می دهد. یا ممکن است ضربان قلبش بالا رود، اخم کند، دهانش خشک شود و تندتند نفس بکشد، بعد از او بخواهید اگر این نشانه ها را در خود دید به توصیه های شما فکر کند و آنها را به کار گیرد.

۳- کنترل خشم در کودکان در سنین ۹ تا ۱۲ سال

اولین چیزی که در خصوص کنترل خشم در کودکان باید به آنها بیاموزید این است که قدرت تمرکز و تفکر آنها را بالا ببرید. در واقع به آنها یاد بدهید چگونه تمرکز کند و چگونه خوب فکر کند . با این کار شما تقرییبا نیمی از راه را رفته اید. اگر بتوانید به او یاد بدهید قبل از هر واکنشی چه خشمگینانه یا غیر تمرکز و تفکر کند که چه کاری انجام دهد.

 

 

ج ) علتهای خشم در کودکان را بشناید و بهترین روشها برای کنترل خشم در کودکان را بکار بگیرید

۱- عدم درک درست از محیط اطراف اولین علت خشم در کودکان

خشم در کودکان یکی از شایع ترین مشکلات است. دلیل خشم در کودکان این است که نمی توانند درک درستی از محیط اطراف خود داشته باشند . از آنجا که کودک نوپاست، هر چند احساسات او بسیار قوی است اما وسیله کافی برای ابراز ناامیدی را ندارد و همین او را بیش از پیش ناامید کرده و از عصبانیت منفجر می کند. در نهایت او به دیگران حمله کرده با تنها وسیله دفاعی اش به یعنی کتک زدن به کودک دیگر آسیب می رساند.

۲- پنهان ماندن نارحتی کودکان دومین علت بروز خشم در کودکان

به طور کلی ناراحتی یک کودک به دلیل جدایی والدین ، بیماری ، مرگ ، تولد خواهر یا برادر، تغییر منزل و یا دیگر اتفاق های مهم زندگی ، اغلب در او پنهان می ماند و با بروز عصبانیت و پرخاشگری به کودک آسیب می رساند. زیرا او احساس می کند مورد آزار و اذیت واقع شده و سعی می کند این احساس را منتقل کند.

 

 

۳- کنترل خشم در کودکان با اصلاح الگوی آنان از محیط خانواده

اگر کودک لطیفه ای برای مهار کردن موقعیت حاد روحی بگوید و یا کوله پشتی برادرش را پرت کند ، به هر حال این رفتارها به میزان زیادی به الگوی رفتاری خانواده اش بستگی دارد. مخصوصاً این رفتارها در خانواده هایی شایع است که خشم، داد و فریاد و پرخاشگری هایی مثل ” به هم زدن در” در آنها مشاهده می شود. در بیشتر خانواده هایی که در مقابل احساسات ، اتفاقات و هیجانات ناآرام و سرکوبگر هستند، الگوی دیگری وجود دارد. ” الگوی کودکان رفتارهایی است که آنها در اطرافشان می بینند.” شما باید الگوی کودکان را اصلاح کنید و برای این کار از محی خانواده باید شروع کرد.

اگر فرزند دوست داشتنی ما به کودک دیگری آسیب برساند و او را بزند، شوکه کننده است، به خصوص وقتی که خود ما اصلاً چنین رفتاری در محیط خانه با هیچ فردی نداشته ایم. رفتار پرخاشگرانه بخشی از مراحل رشد کودکان نوپاست، در واقع در این سنین در کنار پیشرفت در زبان و میل شدید به استقلال، کودک هنوز توانایی کامل کنترل احساسات خود از جمله تکانه خشم را ندارد و در نتیجه در موقعیت هایی مانند خستگی، ناکامی، ناامیدی، حتی گرسنگی و تشنگی یا هر احساس مبهم دیگری، عکس العمل فیزیکی و نافرمانی نشان می دهد.

 

 

د) چگونه خشم فرزندانمان را کنترل کنیم؟ چراکودکمان عصبانی است؟

۱- دلایل بازی کردن کودک تان با بزرگ ترها

مهار خشم در کودکان راهکارهایی دارد که دشوار نیست

گاهی همین دلایل مطرح شده باعث می شود کودک با کودکان بزرگ تر از خود که در رشد زبانی و توانایی درک، در مراحل بالاتری هستند ارتباط بهتر برقرار کند. هرچند دلایل دیگری نیز برای بازی کردن با کودکان بزرگ تر از خود مطرح است.

به طور مثال:داشتن هوش عقلی یا هوش هیجانی بالاتر از همسالان، داشتن خواهر یا برادر بزرگ تر یا احساس نیاز به حمایت شدن و داشتن کنترل که در بازی با بزرگ ترها بیشتر برآورده می شود.

 

 

۲- توصیه هایی برای کنترل خشم کودک تان

به هرحال کیفیت بازی و لذت بردن کودک، مهم تر از سن همبازی اوست.

اگر فرزند دلبند شما بدون مشکل خاصی با کودکان ۲تا ۳سال بزرگ تر از خود، مشغول بازی می شود، جای نگرانی نیست اما می توان برای بازی و ارتباط بهتر با همسالان نیز او را یاری کرد .

ادامه به آن می پردازیم و به این سوال پاسخ می دهیم:

وقتی کودک ما پرخاشگری می کند یا کتک می زند چه باید کرد؟

به خودتان مسلط باشید:

آرام بودن شما در مواقع عصبانیتِ فرزندتان، به آرام کردن او کمک می کند و می تواند الگویی باشد از این که انسان توانایی کنترل احساس های منفی خود را دارد. از بالا بردن صدا و تنبیه متقابل فیزیکی خودداری کنید.

سریع وارد عمل شوید:

اجازه دهید فرزند شما بلافاصله متوجه شود رفتارش غیر قابل قبول است، او باید بداند که رفتار منفی عواقبی خواهد داشت. او را از آن محیط دور کنید تا بتواند آرام شود، بازخواست از کودک صرفاً منجر به دلیل تراشی در او خواهد شد.

 

 

ن) آموزش کنترل خشم در کودکان از طریق انجام دادن ۳ بازی جذاب

زبان عشق کودکان متفاوت است که والدین و اولیاء مدرسه باید آنها را بشناسند.

زبان عشق کودکان به ۵ نوع دیداری،‌ شنیداری، لمسی،‌ ایثار و وقت گذاشتن تقسیم میشود

برای درمان و کنترل خشم کودکان به ویژه سنین پیش دبستانی راههایی وجود دارد.

اولیاء مدرسه با انجام آن می‌توانند کمک زیادی به کودکان خشمگین کنند.

برای کنترل خشم در کودکان پیش‌دبستانی ۳ بازی وجود دارد:

بازی بادکنک‌های خشم – پاره پاره کردن کاغذ باطله یا روزنامه – لاک پشت ماورا

۱- بازی بادکنک‌های خشم

بازی‌ بادکنک‌های خشم که هدف آن کنترل خشم در کودکان است.

در این بازی به کودکان آموزش میدهیم تا ازطریق حفظ آرامش وکنترل تنفس وخشم خود آرامش پیدا کنند.

بازی بادکنک های خشم به این صورت اسست که :

بچه‌ها در هنگام خشم، بادکنکی را باد می‌کنند.

بعد از پر شدن در آن را محکم نگه می‌دارند.

سپس با جسم نوک‌تیزی آن را می‌ترکانند.

برای این کار باید از بادکنک‌های ضخیم استفاده کرد تا هنگام ترکیدن صدای بیشتری ایجاد کند.

وقتی بادکنک‌ می‌ترکد بچه‌ها می‌ترسند و خودشان را عقب می‌کشند.

در این هنگام می‌توان به آنها آموزش داد که این کار می‌تواند خطرناک باشد.

ممکن است تکه‌های آن به سر و صورت دیگران پرتاب شود یا کسی از صدای مهیب آن بترسد.

در مرحله دوم از این مرحله از کودک می‌خواهیم تا چند نفس عمیق بکشد .

سپس چند بادکنک دیگر به او می‌دهیم و از او می‌خواهیم آنها را باد کند.

سپس هوای درون بادکنک را به آرامی خارج سازد طوریکه کسی نترسد.

سپس به کودک آموزش می‌دهیم که وقتی خشمگین می‌شود به آرامی نفس بکشد.

یا با ذکر صلوات و کلماتی مانند استغفار بر خشم خود فائق آید و تصمیم مناسبی بگیرد.

این بازی ساده اما معجزه‌آسا است.

۲- بازی پاره پاره کردن کاغذ یا روزنامه باطله

بازی پاره پاره کردن روزنامه به عنوان راهی جهت کنترل خشم در کودکان دبستانی است.

در این بازی بچه‌هایی که پرخاشگر هستند و زبان عشقشان لمسی است نقش ایفا می کنند.

در بازی پاره پاره کردن روزنامه معلم ازکودکان می‌خواهد تا ابتدا دست راستشان را بالا ببرند.

در مرحله بعد تعهد دهند که بعد از اتمام بازی تمام کاغذ‌پاره‌ها را جمع می‌کنند.

بعد به آنها شیوه‌ای آموزش می‌دهد که کاغذها را تکه تکه کنند.

سپس چندین روزنامه باطله به آنها می‌دهد و از آنها می‌خواهد روزنامه‌ها را تکه تکه کنند،.

سپس کاغذها را به هوا بریزند و با صدای بلند هورا و فریاد بکشند.

دو سه دقیقه بعد، بچه‌ها دچار تغییرات هیجانی می‌شوند.

تأثیر این تغییرات هیجانی در کنترل خشم و پرخاشگری آنها موثر است.

بچه‌ها باید در انتهای بازی کاغذهای باطله را جمع ‌کنند.

این بازی موجب ارتباط موثر دانش‌آموزان با معلم می‌شود.

احساس صمیمیت را بین آنها بیشتر می‌کند.

این بازی ارتباط فردی بین دانش آموزان و معلم برای حل مشکلات تقویت می‌کند.

۳- بازی لاک‌پشت ماورا

بازی لاک‌پشت ماورا سومین بازی در کنترل خشم در کودکان پیش‌دبستانی است.

این بازی نیز برای بچه‌هایی که زود خشمگین می‌شوند موثر است.

اساس روش این بازی قصه‌درمانی است.

روال انجام این بازی به این صورت است که :

به کودک میگوییم بچه لاک‌پشتی درگذشته زندگی میکرده که مانند تو بوده و زود عصبانی میشد.

روزی پدر‌بزرگش او را صدا می‌زند و الگوهایی به او یاد می‌دهد.

سپس به انجام مراحل درمان می پردازیم:

1-مرحله اول : وقتی کودک عصبانی می‌شود با همان حالت صحنه را ترک کند.

بعد که از جمع خارج شد مقداری فکر کند که باید آرام شود و خود را کنترل کند.

2-مرحله دوم : چند نفس عمیق بکشد .

3-مرحله سوم : به او آموزش می‌دهیم که دستش را روی شکمش بگذارد.

سه ثانیه نفسش را حبس کند . سپس با سه شماره هوای درون ریه هایش را خارج کند.

4-مرحله چهارم : فکر کند که در آن صحنه چه کاری می‌توانسته انجام دهد.

5-مرحله پنجم : به بازگشت کودک در جمع و گروه مربوط می‌شود.

این بازی نیز در کنترل خشم و پرخاشگری کودکان بسیار موثر است.

مقالات زیر میتواند برای شما جذاب باشد:

برای خواندن هر کدام از مقالات زیر کافی است روی نوشته های آبی کلیک کنید.

کودکان خوشبین و روشهای خانگی حذف بدبینی در کودکان

کودکان شاد یک موهبت الهی ،چگونه کودکان شاد تربیت کنیم؟

تربیت جنسی کودکان با افزایش آگاهی و دانش والدین با این نکات

فرزندپروری مثبت در عصر تکنولوژی و رسانه را بهتر بیاموزید