تفکر خلاق در کودکان چگونه فعال میشود؟تفکر خلاق چیست؟(جامع)
تفکر خلاق در کودکان
با یک مقاله مرجع و جامع دیگر در خصوص متدها و سرگرمی ها و بازیهای گوناگون برای ایجاد تفکرخلاق در کودکان فاقد خلاقیت و تقویت تفکر خلاق در کودکان مستعد و همینطور رشد تفکر خلاق در کودکان باهوش و خلاق در خدمت شما هستم. در این مقاله همچنین به نحوه کشف و آشکار کردن تفکر خلاق در کودکان اشاره شده است. به پدرها و مادرها و مدرسین یا مسئولین مدارس و مهدکودکها توصیه می شود این مقاله را بخوانند. خوشحال می شویم که ضمن اظهار نظر بر مبنای تجربه شخصی تان ایرادات و راهکار جایگزین را ذکر نمایند. نقاط مثبت را درصورت امکان جدا معرفی کنید که من و سایر خوانندگان این مقاله از آن بهره مند شویم. ممنون می شوم اگر قبل از خواندن مقاله سعی کنید کلیشهها را کنار بگذارید.
تفکر خلاق در کودکان چگونه فعال می شود؟ چگونه شکل می گیرد ؟ چطور رشد می کند؟
اکثر شما می دانید خلاقیتهای شگفتانگیز در نقاشیها و بازیهای کودکان آشکار می شود.
آشکار شدن خلاقیت با طرز بیان
اما من می خواهم یک نشانه دیگر از یک کودک خلاق به شما بگویم. سخن گفتن و طرز بیان یک کودک. آری یک نشانه دیگر از یک کودک خلاق نحوه صحبت کردن و بیان کودک می باشد.
خیلی از کودکان به یک شکل درخواست هایشان را از والدین و بزرگترها ثبت می نمایند. در این بین تعداد کمی از کودکان هستند که نحوه درخواست شان از بزرگترها به گونه دیگری است.
این مطلب را من به تازگی در برخورد با یک پسر بسیار باهوش متوجه شدم. وقتی شیوه درخواست او از بزرگترها خصوصا پدر و مادرش را تحلیل کردم و با سایر کودکان یک مقایسه سطحی انجام دادم متوجه این قضیه شدم.
درخواست غیرمستقیم یک نشانه خلاقیت
به عنوان مثال یکی از رفتارهای کلامی او را برایتان ذکر می کنم. این پسر باهوش به پدرش و یا مادرش به صورت مستقیم نمی گوید: من این اسباب بازی را می خواهم. به جای درخواست مستقیم شروع می کند به توضیحات در خصوص اسباب بازی مورد علاقه اش. بابا جان ببین این چقد خوشگله از بقیه شون بهتره شاید بزرگتر نباشه اما بهترینه.
این ها جملاتی است که از زبان یک کودک باهوش هنگام عبور از کنار ویترین یک مغازه بزرگ اسباب بازی فروشی بیرون آمده است. در صورتی که آنها اصلا به قصد خرید اسباب بازی به بازار نرفته اند. اما همین جملات برای قانع کردن پدر برای خرید اسباب بازی موردنظرش کافی بود.
در عین حال تعداد زیادی از کودکان را در همان موقعیت عبور از کنار اسباب بازی دیده ام با عکس العمل متفاوت. عکس العمل آنها گریه و زاری برای خرید الا و بلا همین اسباب بازی.
این همان تفکر خلاق در کودکان است که در ابتدای مقاله به ذاتی بودن آن اشاره شد. تفکر خلاق در کودکان ذاتی است و در این مثال به شکل یک کلام زیبا از زبان کودک بیرون آمد. مثال فوق خود می تواند دلیلی باشد بر اینکه تفکر خلاق در کودکان ذاتی است.
تفکر خلاق در کودکان در هر رفتاری
اما هدف من از بیان این مطلب این بود که تفکر خلاق در کودکان ممکن است در هر رفتاری از آنان آشکار شود. به نظر من محیط خانواده و اطراف در این رفتار تاثیر بسیار زیادی دارد. ممکن است یک کودک تفکر خلاق خود را در کلامش به شما بگویید. کودک دیگر در نقاشی و بازیهای خود به شما بگوید که تفکر خلاقی دارد.
شاید بیشترین جایی که تفکر خلاق در کودکان آشکار می شود بازی یا نقاشی آنان باشد. اکثر بزرگترها هم در این موارد به دنبال کشف تفکر خلاق کودک خود هستند. اما در سایر رفتارها هم می توان به دنبال کشف نفکر خلاق در کودکان بود. گرچه ممکن است این رفتارها جزئی باشند. بنابراین یکی از راه های کشف و آشکار کردن تفکر خلاق در کودکان توجه به همه رفتارهای او می باشد.
تعریف خلاقیت چیست؟ چگونه یک کودک خلاق پرورش دهیم؟
شاید سادهترین تعریفی که بتوان از خلاقیت داشت عبارت است از: ” خلاقیت عبارت است از اینکه فردی فکری نو و متفاوت ارائه دهد.”
خلاقیت را به معنای توانایی ترکیب اندیشهها و نظرات در یک روش منحصر به فرد با ایجاد پیوستگی بین آنان بیان میکند.
خلاقیت در زندگی روزمره دارای اهمیت بوده و منحصر به آثار بزرگ هنری یا اختراعات نیست.
خلاقیت توانایی شکل دادن به ترکیب تازهای از نظرات یا ایدهها برای رسیدن به یک نیاز یا تحقیق و یک هدف است
وتفکر خلاق، تفکری است که منجر به نتایج تازه میشود.
خلاقیت یعنی برقراری ارتباط برای نخستین بار بین آن چیزهایی که قبلاارتباطی به هم نداشت. با تکیه بر هوش و تخیل که در همه سنین دیده میشود. البته تیزهوشی را با خلاقیت نباید اشتباه گرفت و اشتباه دیگر مترادف دانستن خلاقیت با رفتارهای نادرست، عجیب و حتی مخرب است.
بنابراین رفتار خلاقانه در بین افراد با هوش بیشتر مشاهده میشود.
خلاقیت به طور طبیعی شکوفا نمیشود. بلکه مانند تواناییهای دیگر نیازمند تشویق و راهنمایی است.
خلاقیت عبارت است از حل مسئله به نحوی که ماهیتی بدیع و نو داشته باشد.
خلاقیت مهارتی است که میتواند اطلاعات پراکنده را به هم پیوند دهد عوامل جدید اطلاعاتی را در شکل تازهای ترکیب کند و تجارب گذشته را با اطلاعات جدید برای ایجاد پاسخهای منحصر به فرد و غیرمتعارف مرتبط میسازد.
تعریف خلاقیت برمبنای فرآیند تفکر واگرا شامل موارد زیر است:
- کنار گذاشتن ایده های کهنه
- ایجاد ارتباط های تازه
- گسترش مرزهای دانش
- پرداختن به ایده های جالب
- خلاقیت در کودکان
برخی از رفتارهایی که تفکر خلاق در کودکان را آشکار می کند:
در نقاشی و رنگآمیزی خلاقانهشان
انشاها و زبانهای رمزی عجیبوغریب
نحوه بازی کردن شان
افراد و محیط هایی که در کشف و آشکار نمودن تفکر خلاق در کودکان تاثیر بسیار زیادی دارند:
مدارس در کشف و شکوفایی تفکر خلاق در کودکان نقش خیلی مهمی ایفا می کنند.
وظایف والدین و مدرسین و مسولین مدارس در خصوص تفکر خلاق در کودکان چیست؟
آنها باید در جهت بهبود قدرت بیان کودکان بکوشند، شیوهی حل مشکلات را به آنها بیاموزند و تواناییهای هنریشان را پرورش بدهند.
مدارس و مهدکودکها، بیشتر به تأمین امنیت و سلامت کودکان و نیز تدریس مهارتهای شناختی مانند اَشکال، رنگها، آموزش رفتار اجتماعی، سوادآموزی و مهارتهای عددی میپردازند. وقتی بیشترِ زمانِ مدرسه به آموزش چنین مهارتهایی اختصاص داده شود، دیگر برای کمک به شکوفایی تفکر خلاق در کودکان زمان چندانی نمیماند. درحالیکه کمک به پرورش خلاقیت در کودکان، اشتیاق آنها برای یادگیری را بالا میبرد و توسعهی فکری را هم پشتیبانی میکند.
بر مبنای تفکر خلاق در کودکان آنها را به ۳ دسته کلی تقسیم می نماییم:
- کودکانی که تفکر خلاق در آنان فعال نیست
- کودکانی که تفکر خلاق در آنان کشف و آشکار شده است.
- کودکانی که تفکر خلاق در هم کشف شده است و هم فعال است. در این کودکان باید تفکر خلاق را رشد و ارتقا دهیم
۱- کودکانی که تفکر خلاق در آنان فعال نیست.
زمانی که کودک را به تفکر واگرا تشویق میکنیم، در واقع انگیزه و اشتیاق کودک را برای یادگیری عمیق بالا بردهایم.
تشویق به تولید ایدههای جدید، توانایی تفکر خلاق در کودکان را افزایش میدهد.
بعضی احساسات و آرزوها در میان همهی افراد مشترکاند.
اما بعضی از آرزوها و ایدهها تنها مخصوص خود او هستند.
دوستانش همیشه نمیخواهند بازی دلخواه او را انجام بدهند.
میتواند برخی کارها را همین الان و برخی را در آینده انجام بدهد.
یک ایده، گاهی ممکن است معرکه باشد و گاهی هم ممکن است اصلا خوب نباشد (مثلا آواز خواندن بهطورکلی ایدهی خوبی است اما در زمان خواب عصر اعصابخُردکن است!)
کودکان را در شرایط پرتحرک و پرنشاط و پر از جنب و جوش قرار دهید
کودکان کمکم یاد میگیرند با استفاده از بدنشان، احساسات و حرکات را نمایش بدهند. کودکان نوپا عاشق این هستند که مثل خرگوش بالاوپایین بپرند. بچههای بزرگتر ممکن است دوست داشته باشند ادای لاکپشت، سنجاقک یا فیل را دربیاورند. از کودکان بخواهید تلاش کنند تنها با بدن خود احساس خاصی مانند احساس خوشحالی، عصبانیت یا هیجانزدگی را نشان بدهند.
بازیهای تجسم ذهنی را آموزش دهید
به طور کلی بسیار از بازیها تفکر خلاق را در کودکان شکوفا می کنند.
بازی «تجسم کن …» خلاقیت کودک را پرواز میدهد.
این بازی به بازیابی اطلاعات، مرور خاطرات، مقایسه، ایدهپردازی و ایجاد ارتباط بین اطلاعاتِ از هم گسیخته احتیاج دارد. بعد از ارائهی توضیحاتی مختصر، به کودک اجازه بدهید خودش سناریوهای خیالی متفاوتی بسازد. بگذارید خیالات او پروبال بگیرند. حتی میتوانید از کودک بخواهید تجسم کند به موجودی تبدیل شده است. چه موجودی را انتخاب میکند؟ در قالب این موجود، روز خود را چگونه میگذراند؟
بازی دیگر، بازی «انتخاب» است.
این بازی به کودک کمک میکند که خود را بهتر بشناسد و متوجه شود ترجیحاتش چه هستند و در مواقع خاص چه عکسالعملهایی نشان میدهد. مثلا از او بپرسید اگر این سه معلم را داشتی و مجبور بودی یکی را پس بدهی، کدام را پس میدادی؟ چرا؟ با دو معلم دیگر چه میکردی؟ از دست این دو معلم در کنار هم کار خاصی بر میآید؟ چهکاری؟
بازی «کاربردها» و بروز افکار
بازی «کاربردها» باعث میشود کودکان با استفاده از خلاقیتشان به کاربردهای جدیدی برای ابزارها فکر کنند.
میتوانید تعدادی وسیلهی بیربط به کودک بدهید.
از او بخواهید با ترکیب آنها وسیلهای کاربردی بسازد.
یا یک وسیله به او بدهید و از او بخواهید کاربرد جدیدی برای آن پیدا کند.
مثلا به تعدادی بچهی ششساله تعدادی کراوات داده شد.
تعدادی از بچهها از این کرواتها بهعنوان کمربند پرواز استفاده کردند.
برخی هم تجسم کردند که این کراواتها مارهایی هستند که روی زمین میخزند.
به کودکان فرصت بروز خلاقیت بدهید و بعد گوشهای بنشینید و از افکارشان لذت ببرید.
آنها نقاشی میکنند، داستان مینویسند، نقش بازی میکنند، یک قطعه موسیقی میسازند، کاردستی درست میکنند، مسئله حل میکنند و….
کودکان برای ارائه خلاقیت خود نیازمند ایدههای خام هستند که با ترکیب آنها بتوانند خلاقیت را نمایش دهند.
کتاب، بازیهای گوناگون، لوازم و مواد خام اولیه، نوارهای موسیقی همگی میتوانند انگیزه و عاملی برای احیا و بروز خلاقیت هنری- علمی بچهها باشند.
اسباببازیها و وسایلی که ساخته فکر بزرگسالان هستند هیچگاه نمیتوانند خلاقیت کودک را برانگیزند.
تجاربی که کودکان در سالهای اولیه رشدشان از محیط کسب میکنند اندوختهای برای تفکر خلاقانه آنان به حساب میآید.
هرقدر این دانستهها و اطلاعات بیشتر و متنوعتر باشند پیشزمینه بهتری برای پرورش و بروز خلاقیت در خود ذخیره خواهند کرد.
۲- کودکانی که تفکر خلاق در آنان کشف و آشکار شده است. در این حالت باید آن را فعال کنید.
تفریح خانگی بسازید.
با کمک بچهها سناریویی بریزید تا پیکنیکی داخل مهدکودک داشته باشید، انگار که دستهجمعی رفتهاید مسافرت! تلاش کنید با استفاده از وسایل، به داخل مهد فضایی مسافرتی بدهید.
کودکان امروز لازم است بزرگسالانی خلاق و مبتکر باشند؛ زیرا جهان به سرعت در حال تغییر و دگرگونی است و آنان نیاز دارند برای رویارویی با مشکلات حل آنها خلاقانه فکر و عمل کردن را بیاموزند.
خلاقیت، ابتکار و نوآوری مرحلهای از رشد عقلی است که میتواند منجر به ساخت و ایجاد موقعیتی برای راحتتر زیستن شود.
برای خلاق بودن نیاز به داشتن هوش و ذکاوت بالا نیست. به عبارت دیگر یک فرد خلاق الزاماً فردی باهوش نیست بلکه تنها با استفاده از تجربه، آزمایش و البته کنجکاوی و بررسی درباره پدیدههای محیطیاش قوه خلاقیت و ابتکار خود را متجلی میسازد.
کودکان ذاتاً خلاق هستند به شرط آنکه بتوانیم شرایط و موقعیتی برایشان فراهم آوریم. کودکان تخیلات، ایدهها و افکار خود را با بهکار گرفتن روشهای گوناگون و خاص خود بیان میکنند.
عوامل ایجاد خلاقیت در کودکان و فعال نمودن تفکر خلاق در کودکان
۱ – داشتن استقلال و حق انتخاب
تحقیقات نشان داده کودکانی که استقلال بیشتری در تصمیمگیری دارند و دارای حق انتخاب هستند از انگیزه درونی بیشتری برای انجام کار برخوردارند و پیشرفت خلاقیت در آنان بیشتر است.
۲ – پاداش
اگرچه روانشناسان و خصوصاً رفتارگرایان، پاداش را عاملی مهم برای تقویت رفتار میدانند اما اگر این پاداشها به درستی و در جای خود اعمال نشود نهتنها تاثیر مثبتی ندارد بلکه خود عاملی برای از بین بردن خلاقیت خواهد بود.
۳ – تعریف و ستایش
کودکانی به طور مداوم از طرف خانواده یا معلمان مورد تعریف و تشویق قرار میگیرند که فقط کارهایی را انجام دهند که مورد توجه والدین یا معلمان آنهاست. آنها یاد میگیرند که در زندگی آینده به جای خلاقیت و ابتکار، خود را با شرایط سازگار کنند و تنها به دنبال اموری باشند که تعریف و ستایش دیگران را به ارمغان آورد.
۴ – ایجاد فرصت برای کسب بینش و کشف مجهولات
یکی از مهمترین راهها برای ایجاد خلاقیت کودکان فرصتدادن به آنها برای پاسخگویی، کسب بینش و کشف مجهولات است. هیچ کودکی در جهان به کمک آنچه میشنود و به یاری آنچه میبیند پیشرفت نمیکند؛ پیشرفت وی به آنچه انجام میدهد بستگی دارد.
راههای پرورش و رشد خلاقیت در کودکان
۱ – احترام به سؤالات عادی و غیرعادی کودکان
برای ارضای کنجکاوی کودک هیچچیز مثل دادن جوابهای مناسب و صحیح به سؤالات او نیست.
۲ – به کودکان نشان دهیم عقاید آنان با ارزش است
لازم است والدین و مربیان نهتنها درباره امور و مسائلی که مربوط به کودک میشود بلکه درباره مسائل و امور خانه و مدرسه از او نظر بخواهند.
عوامل آسیبزا در خلاقیت
عوامل آسیبزای خلاقیت را میتوان به دو دسته تقسیم کرد:
۱ – عوامل فردی (درونی) ۲- عوامل محیطی
منظور از عوامل فردی عواملی است که به ویژگیهای فرد مربوط میشود و عوامل محیطی به موقعیتهایی اطلاق میشود که فرد در ارتباط با دیگران دارد.
یکی از عوامل محیطی که در رکود قوه خلاقیت کودکان تأثیر بسزایی دارد محیط خانواده است.
اگر هدف پرورش و رشد خلاقیت نوجوان باشد بایستی کم کم مسئولیت و برنامه ریزی در مورد مسائل او را به خودش سپرد.
۳- کودکانی که تفکر خلاق در هم کشف شده است و هم فعال است. در این کودکان باید تفکر خلاق را رشد و ارتقا دهیم.
برای ارتقای خلاقیت کودکان، نکات زیر را همیشه در ذهن داشته باشید:
یکی از مهمترین راههایی که کودک ارزش وجودی خود را درک میکند، ارتباطش با والدین و بزرگترهاست.
در تعریفوتمجید از فعالیتها و ایدههای کودک دستودلباز باشید.
حواستان باشد هر کودکی شخصیت منحصربهفردی دارد و در پرورش خلاقیت او باید متناسب با شخصیتش برخورد کنید.
دورهمیهایی تشکیل بدهید که کودکان در کنار هم بتوانند آزادانه ایدههای خود را بیان کنند و به حل مسئله مشخصی بپردازند.
در ادامه با روشهای پرورش تفکر خلاق در کودکان آشنا میشوید.
کودکان را با دنیای هنر آشنا کنید
نقاشی روی سهپایه یا نقاشی انگشتی، آن هم در حین گوش دادن به موسیقی کلاسیک، طراحی و گِلبازی، مثالهایی از فعالیتهای هنری هستند که خلاقیت را افزایش میدهند. این فعالیتهای ساده میتوانند در تمام مهدکودکها و مدارس اجرا شوند.
برای کودکان شعر بخوانید
شعر بخوانید. نتایج تحقیقات نشان داده جریان تعاملات زبانی در مسیرهای عصبی برای رشد خلاقیت خیلی اهمیت دارد. استفاده از استعارهها یا ضربالمثلها برای کودکان کوچک، مغزشان را غافلگیر میکند. میتوانید برای ارائهی راهحل برای مشکلی که کودک به آن برخورد کرده است، از شعر استفاده کنید و از او بخواهید سعی کند به خاطر بیاورد که مصرع بعدی آن چیست؟
در بندِ برنامهریزیها نباشید
کتابخوانی به کودکان کمک میکند انسجام اجتماعی را بیاموزند. اما زمانی را هم به انجام فعالیتهای دستهجمعی اختصاص بدهید. ممکن است بچهها در فعالیتهای برنامهریزینشده، چیزهای جالبتری کشف کنند. مثلا اگر تمام بچهها دارند گرگمبههوا بازی میکنند، اما یک بچه محو تماشای پروانهای شده است، یک مربی منعطف به او خرده نخواهد گرفت. اولویت یک مربی زبده باید رشد و پرورش کودک باشد، نه اجرای موبهموی برنامههای از پیش تعیینشده.
راه های ساده برای پرورش خلاقیت در کودکان
آیا علاقمندید که کودکانتان به بالاترین بخش خلاقیت خود برسند؟ پس میتوانید از راههای سادهای که در ادامه میآید، استفاده کنید. راههای رسیدن به خلاقیت بسیار پیچیده و تاریک است ولی با چند نشانه و علامت، میتوان آن را یافت.
در ادامه، چند راه ساده برای بالا بردن خلاقیت کودکان توضیح داده میشود.
۱- اشتباه کردن خوب است.
کودکانی که از شکست خوردن میترسند کمتر خلاقیت از خود نشان میدهند. اگر کودک شما از اشتباه کردن میترسد. با نگاه کردن به اشتباهات میتوان فرصتهای رشد را فراهم نمود.
۲- از بهم ریختگی به هم نریزید.
هنگامی که کودکان و حتی بزرگسالان در حالت خلاقیت خود بسر میبرند، همه چیز به سرعت بهم میریزد. دفعات بعد که کودکتان خواست اسباب بازیهای خود را روی کف اتاق بریزد، به او فضای کافی دهید و یا اگر هوا خوب و شرایط مناسب است او را به حیاط و یا بیرون از خانه ببرید. احتمالاً باید آن بهم ریختگی را هم خودتان جمع کنید ولی خلاقیت کودک شما بر آن ارجحیت دارد.
۳- در هنگام تشویق کودک، هوشیار باشید.
همه ما درباره این که چگونه ستایش و تشویق به تفکر مستقل کودک آسیب میرساند، شنیدهایم. مشکلاتی به همراه تشویق وجود دارد که میتواند کودک را از جستجو برای انگیزههای درونی خود بازدارد. این موضوع نشان دهنده این نیست که هرگونه تشویقی نامناسب است.
۴- ذهن خود را باز نگه دارید.
به کودک خود گزینههای را ارائه دهید که برای تفکر مستقل وی مناسب باشد. اگر کودک شما علاقمند به کمک در کارهای آشپزخانه است، آنجا را به یک آزمایشگاه علمی برای وی تبدیل کنید و مواد و وسایل لازم را برایش مهیا سازید.
۵- مدل خلاقیت برای ایجاد تفکر خلاق در کودکان خود شوید.
چه مقدار خلاق هستید؟ در چه کاری میتوانید از خلاقیت خود بهره و لذت ببرید؟ آشپزی، آواز خوانی، باغبانی، نقاشی، رقص؟ کودکانی که والدین خود را در حال خلاقیت ببینند بیشتر به سوی این فعالیتها جذب میشوند.
۶- گامی به عقب بردارید.
اگر کودک احساس کند که همواره تحت نظارت است، ممکن است که کمتر ریسک کند که این موضوع باعث کاهش خلاقیت وی گردد.
اگر مشوق استقلال کودک خود باشید، خواهید دید که قوه تخیل وی هم شکوفا میشود.
در آینده هنگامی که فرزند خود را در حال آرام بازی کردن، نقاشی یا نوشتن دیدید، از اظهار نظری مانند؛ «چه میکشی؟!» خودداری کنید. چنین جملاتی او را از حالت خلاقیت خارج میسازد.
۷- وقت خود را برای پرورش تفکر خلاق در کودکان خود تنظیم کنید.
نیم ساعت نقاشی پس از شام خوردن
کتاب خواندن قبل از رفتن به رختخواب
یک ساعت آخر هفته خود را به او اختصاص دهید
تاثیر آموزش هنر بر خلاقیت
برای گذر از عصراطلاعات و ورود به دنیای آینده میبایستی کودکان را توانمند، خلاق، ارتباط گر و مسلط به فناوریهای جدید روز تربیت کرد
اگر کودکان ما برای آینده تربیت نشوند. جوانان آینده ما در یک رقابت سخت دچار شکست می شوند.
با از دست دادن اعتماد به نفس خود به مشکلات روانی دچار خواهند شد.
آنگاه ممکن است شاهد افتادن آنان در دام آسیبهای اجتماعی باشیم
شبکه اینترنت با سرعتی شگفت انگیز به پیش میرود .
اینترنت ریشههای گسترده فناوری اطلاعات را تشکیل میدهد.
حال تصور کنید فردی ساعتها در حال نقاشی کردن است و به دور از هیاهوی دنیای امروز، در تخیل خود سیر میکند.
گویی ذهن او در دریای آرام درون، قلابی را رها ساخته و ساعتها به دنبال یافتن چیزی تازه در دل این دریاست.
چه بسا اولین جرقههای خلاقیت پدیدار شده و زمینه ساز افکار نو گردد.
هنر قادر است شرایطی را فراهم کند که آدمی بتواند به دور از هیاهو در میان زیباییها سیر کند.
به وسیله هنر به آرامش برسد. در کنار آن عمیقتر بیاندیشد.
کودکان امروز، نیازمند هنرند تا در آینده با کمک آن بتوانند بهتر اندیشه نمایند.
برای پی بردن به اهمیت هنر در بروز خلاقیت بهتر است تعریف خلاقیت را ببینید.
چگونه با افزایش خلاقیت کلامی تفکر خلاق درکودکان را شکل دهیم؟
هر کودکی در ابتدای مراحل رشد خود صحبت کردن تجربه می کند.
سخن گفتن اولین نوع خلاقیت و آفرینش ذهنی است.ما به آن خلاقیت کلامی می گوییم.
هر چه رشد و پختگی کودک در قلمرو کلامی و هوش کلامی افزایش یابد.کمیت و کیفیت سایر آفرینشگری های کودک نیز تحت تاثیر قرار می گیرد.
به همین دلیل می توانیم توانمندی و آفرینشگری کلامی را به عنوان عاملی مهم و اصلی در خلاقیت کودک در نظر بگیریم.
چند پیشنهاد برای پرورش خلاقیت کلامی کودک:
- به کودک فرصت بدهیم افکار و اندیشه های خود را به صورتی آزاد و آرام بیان کند.
- به هنگام سخن گفتن با دقت، حوصله و علاقه به حرف های او گوش بدهید.
- با خواندن کتاب و علاقه مند کردن کودکان به آن، گنجینه لغات آنها را گسترده کنید.
- بازی نام، شهرت، میوه، شهر، غذا را با کودکان انجام دهید (بازی اسم فامیل).
- بازی های کلامی بیشتری را برای بچه ها شناسایی و با آنها بازی و تمرین کنید.
- شعر و شعر خوانی را به عنوان یک ضرورت در این فرآیند در نظر بگیرید.
- شرایط آرامش روحی آنان را در هنگام سخن گفتن فراهم کنید.
- نوشتن انشاء روشی مفید برای پرورش خلاقیت کلامی است.
- هیچ رفتار کلامی کودک به ویژه رفتارهای خلاقانه را بدون تقویت رها نکنید.
ذهن کودک را با خلاقیت هم نشین کنید
کودکان به عنوان الگوگیرنده های اصلی زندگی به تمام آنچه در طول روز از سوی والدین و اطرافیانشان انجام میشود، نگاه میکنند و در نتیجه خلاقیت آنها نیز میان همهمه روزگار از بین میرود یا در خوش بینانه ترین حالت کمرنگ میشود. بنابراین آگاهی داشتن از مهارتهایی که میتواند در پرورش خلاقیت کودکان مؤثر باشد، ضروری به نظر میرسد.
کودکان در کنار تجربههای بزرگ و مهم والدین میتوانند رشد کرده و همه آنچه به عنوان ایده و فکر مثبت است، عملی کنند. همراهی با آنها و گرفتن دست کودکان میتواند به هموار کردن مسیر خودشکوفایی و افزایش مهارتهای ذهنی آنها کمک کند.
بازی های کلیدی برای باز کردن قفل خلاقیت
انواع بازیها یکی از عنصرهای مهم برای شکوفایی خلاقیت بین کودکان و والدین در خانه و محیط بیرون است. با استفاده از پرسشهای متنوع و شعرهای نیمه تمام، پازلهایی که نیازمند کامل شدن است و داستانهایی که پایان مناسبی را میطلبد، میتوانید فضایی برای گسترش دایره فکری کودک به وجود آورید.
با هم به آشپزخانه رفته و او را از اتفاقات جالبی که هنگام پختن غذا می افتد، آگاه کنید مثلاً مقدار معینی از آب را در قابلمه ریخته و زمان بگیرید که تا چند دقیقه به نقطه جوش میرسد.
در دو ظرف مختلف آب بریزید و در یکی نمک و به دیگر چیزی اضافه نکنید و آن را در فریزر قرار دهید و از کودک خود بخواهید که ببیند چه اتفاقی می افتد و کدام یک از قالبها زودتر یخ میبندد؟
جفت کردن جورابها و کفشها را با هم تمرین کنید.
پیراهنهای رنگ روشن را یک طرف و پیراهنهای تیره را در طرف دیگر کمد قرار دهید.
سعی کنید تمام حواس کودک خود را به کار ببندید.
از او بخواهید چشمان خود را ببندد و صداهایی را که میشنود یا بوهایی که حس میکند، بگوید.
وسیلهای را که دیگر از آن استفاده نمیکنید مثلاً تلفنی را که دیگر قدیمی شده و کاربردی ندارد، باز کنید و اجزای داخل آن را مشاهده و حتی قطعات را اشتباه به هم وصل کنید و تمام مدت از کار خود لذت ببرید و بخندید.
از تجربههای پدربزرگها و مادربزرگها مدد بگیرید
از او بخواهید اگر در رابطه با آخر هفته و چگونه گذراندن آن نظری دارد، مطرح کند و حتی المقدور به آن عمل کنید.
برای کودکان خود تعریف کنید که نیاکانشان هم از قدرت فکر و ایدههای تازه بهره میبردند و در جهت صحیح از آن استفاده میکردند.
راهکارهایی برای پرورش تفکر خلاق در کودکان
تفکر خلاق نوعی تیزهوشی است که احتمالا در یک زمینه با استعداد خاص بروز می کند.
تفکر خلاق می تواند به تمام سطوح زندگی تعمیم یابد.
افراد خلاق به خوبی می توانند پیچیدگی ها را تحمل کنند و حتی از آن لذت ببرند.
کودک خود را تشویق کنید تا گاهی تنها باشد.
اگر او مدام در احاطه دوستان خود باشد نمی تواند لذت یادگیری را بیاموزد.
فرصتی نخواهد داشت که علائق خلاقانه خود را پرورش دهد.
شاید کودکتان با افرادی دوست شود که از او بزرگتر یا کوچکتر باشند.
علاقمندی متفاوتی داشته باشند.این دوستی ها را هرچند غیر معمول، قبول و کنترل کنید.
علائق خلاقانه خود را دنبال کنید و کودک خود را در آنها شرکت دهید.
شما به الگوی خلاقیت او تبدیل خواهید شد.
برای افکار و ابداعات خلاقانه او ارزش قائل شوید و نگاه خلاقانه اش را تشویق کنید.
روشهای عمومی برای واکنش مناسب در قبال جرقه های فکری
انتقاد کردن ممنوع!
انتقاد سرانجام به قضاوت می انجامد. می تواند مانع شکل گیری فعالیت خلاقانه شود.
در بیخیالی زندگی کردن بهتر است
گاهی ایده هایی که به نظر نامعقول می آیند به راه حل های خلاقانه و موثر ختم می شوند.
کمیت هم مورد نظر است.
این اصل در بردارنده هدف سال تحصیلی است. تهیه فهرستی طولانی از ایده های جدید، احتمال یافتن راه حل مناسب را افزایش می دهد.
روش تقویت کنجکاوی و خلاقیت در کودکان
توانایی روبرو شدن با چالش ها به روش های مختلف، حاصل داشتن هوش خلاق است.
زمانیکه کودکان خلاقیت را در خود پرورش میدهند، یاد میگیرند به غرایز و توانایی های منحصر به فرد خود اعتماد کنند.
آنها نگرش مثبنی به روند حل مساله پیدا میکنند.
کودکان خلاق در بزرگسالی تبدیل به انسان هایی متکی به نفس و کاردان میشوند.
توانایی خلاق بودن از مغز شگفت انگیز ما نشأت میگیرد، اما نه هر مغزی!
خلاقیت را تنها میتوان از مغزی برداشت کرد که به اندازه ی کافی آبیاری و رسیدگی شده است.
خلاقیت به وجود همزمان دو عامل بستگی دارد:
ژنتیک، و وجود مادر و پدری که همیشه پاسخگو باشند و مشتاق پرورش و ایجاد انگیزه در کودکشان باشند.
با ایجاد این بستر مناسب، گل های خلاقیت در روح انسانی کودک شما شکوفه خواهند کرد.
نکته: کنجکاوی و جستجوی کودک برای جواب را تشویق کنید.
یکی از بهترین راه های پاسخ دادن به کودک این است که بگوییم: “من نمیدونم. بنظرت چجوری میتونیم جوابشو پیدا کنیم؟”
روش فعال کردن تفکر خلاق در کودکان
به ایده ها و نظرهای مختلف احترام بگذارید.
با گفتن: “خب این هم راه خوبی برای نگاه کردن به موضوع است.” یا “چه ایده ی خوبی! من هیچوقت بهش فکر نکرده بودم. بیا امتحانش کنیم” تبادل ایده ها را تشویق کنید.
اکتشافات کودکان را تشویق کنید. نظرات مشخص و انگیزشی بدهید. مثلا: “چقدر جالب!
با مطرح کردن سوال، شیوه ی تفکر مستقل و تخیلی را در کودکتان ایجاد کنید. برای مثال : تو چه پیشنهادی داری؟”
از کمال گرایی بپرهیزید. با تمرین بیشتر، نتیجه بهتر خواهد شد.
از عبارات ناامیدکننده و منفی بافی دوری کنید. “هیچوقت نمیتونی کاری رو درست انجام بدی، نه؟”
به تلاش های خلاقانه ی کودک احترام بگذارید.
داستان ها و کارهای هنری کودکتان را روی یخچال یا روی تخنه ای مخصوص این کار به نمایش بگذارید.
کودکان عاشق دیدن حاصل علاقه و تلاششان بر روی دیوار مادر و پدر هستند.
از مقایسه ی ناخوشایند خواهر و برادرها باهم پرهیز کنید.
با گفتن مراحل و چگونگی، بازی را برای کودک آسان کنید اما به او دیکته نکنید چگونه بازی کند.
بازی های تخیلی با کلمات انجام دهید.
برای مثال: اگر در ماه فرود بیاییم راه هایی برای خانه ساختن پیدا کنید.
بازی “یه کاری کن باور کنم” انجام دهید.
از وسایل خانه سازهای تخیلی بسازید و با کودکتان کنسرت بگذارید و هرنوع ترکیب صدایی را بپذیرید.
قصه های خانوادگی بسازید. به این شکل که یک نفر قصه را شروع میکند. بعد نفر بعد باید به آن اضافه کند. همینطور تا نفر آخر خانواده. هرچقدر سناریو مسخره تر باشد، بازی بامزه تر خواهد بود! پایان قصه های معروف را عوض کنید.
ژیمناستیک ذهنی با کودکان دبستانی انجام دهید. مانند: بازی با کلمات یا پیدا کردن کلمات هم خانواده یا مترادف یا متضاد.
مقالات زیر میتواند برای شما جذاب باشد:
برای خواندن هر کدام از مقالات زیر کافی است روی نوشته های آبی کلیک کنید.
ویژگی کودکان باهوش را بدانید! آیا فرزند شما باهوش است؟
اختلال یادگیری در کودکان از سیر تا پیاز آنچه باید بدانید(مقاله مرجع)
بازی تقویت هوش و حافظه کودکان که نمیدانید و معجزه میکند!
عقب ماندگی ذهنی در کودکان چیست ؟ و چگونه بوجود می آید؟
دیدگاه شما